İnebolu Devlet Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ömer Faruk Tırınk'ın 'Bebeklerde Kabızlık' hakkında köşe yazısı...
Normal dışkılama olayının yapılamayışı veya yetersiz oluşu sonucu seyrek dışkılama durumudur. Kabaca haftada 3'ten az kaka yapma olarak tanımlanabilir. Bebeklerin 2-6 ay arası, haftada bir kaka yapması ek bir problem yoksa normaldir. Her gün dışkılamaya rağmen çok ağrılı ve sert dışkı yapan bir çocuk da kabız olarak değerlendirilmelidir. Kabızlık çocukluk çağında sık karşılaşılan bir problemdir. Neredeyse her 3 çocuktan birinde görülür
KABIZLIĞIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
· Haftada 3 defadan daha az kaka yapmak,
· İç çamaşırında lekeler veya kaka kaçırma,
· Kaka çıkarken ağrı, ıkınma ve popoda acıma,
· Karın ağrısı,
· Kuru ve sert kaka ya da çok gevşek kaka,
· Çok büyük kaka,
· Kaka tutma davranışı,
· Tuvalete gitmek istememek, tuvalete karşı tepki oluşturmak,
· Kakası gelince saklanmak,
BEBEKLERDE KABIZLIĞIN SEBEPLERİ
Çocukların dörtte birinde kabızlık daha bebekken başlar. Bebeklerde kabızlık anne sütünden ek gıdaya geçiş sırasında bebeğin aldığı su-sıvı miktarının azalması, ek gıda döneminde fazla karbonhitrat ile besleme, öğünlerin yeterince lif içermemesi sonucu kakanın sertleşmesi ile gelişir. Liften, posadan zayıf beslenme, yoğun karbonhidrat ile besleme kakayı sertleştirir, kakanın su içeriğini azaltır ve kabızlığa, sert kakaya sebep olur, 5 kg bir bebeğin günlük aldığı anne sütü miktarı 500-750 cc'dir, Ek gıdaya geçiş sürecinde aldığı ek gıda arttıkça aldığı sıvı miktarı azalır. Bu kabızlığa sebep olabilir.
10 kg olmuş bir bebeğin günlük alması gereken sıvı miktarı anne sütü ile beraber 1 Ityi bulması gerekir. Ancak kabızlık yaşayan çoğu bebek bu kadar sıvı almaz,
ÇOCUKLARDA KABIZLIK SEBEPLERİ
· Çeşitli nedenlerden dolayı kaka tutma davranışı,
· Okuldaki tuvaletlerin temiz, güvenli ve uygun olmaması ya da çocukların teneffüste oyuna dalması nedeniyle kakasını eve gidene kadar ertelemesi,
· Yetersiz su/sıvı alımı ya da fazla miktarda sıvı kaybı, öğünler arası yeterince su/sıvı tüketmeme,
· Kötü beslenme alışkanlıkları, yoğun karbonhidrat ile beslenme, lifli/posalı gıdaların az tüketilmesi,
· Tuvalet eğitiminin çok erken başlatılması,
· Ani duygusal değişimler, korku, anksiyete, aile içi stres, yeni bir kardeş, boşanma ya da okula başlama gibi psikolojik travmalar.
KABIZLIK TEDAVİSİ
· Beslenme ve diyetin düzenlenmesi
· Doğru Tuvalet Alışkanlığı,
· Lavman ve Fitil,
· Kaka Yumuşatıcı Şuruplar,
· Popodaki Çatlağın Tedavisi (Anal Fissür Tedavisi)
KABIZLIKTA BESLENMENİN DÜZENLENMESİ
En önemli nokta çocuğun lifli/posalı gıdalar tüketmesi ve yeterli su içmesidir.
1 yaşında bir bebeğin günlük, anne sütü ile beraber 1 litre sıvı ihtiyacı olduğunu bilmeliyiz. Yetişkinliğe doğru çocuğun kilosuyla paralel olarak günlük su ihtiyacı artar ve ergenlik sonrası günlük 2-2,5 litre su tüketilmesi önerilir.
· Yoğurt/ayran/kefir günlük olarak tüketilmelidir,
· Elma, armut, kayısı, incir, şeftali taze olarak kabuklarıyla veya kurusu veya meyvesi ile beraber kompostosu tüketilmelidir.
· Kuruyemiş, badem, ceviz, fındık günde 5-15 tane tüketilebilir.(3 yaş altında kuruyemişler çocukların akciğerine kaçırma riski nedeniyle önerilmemektedir),
· Zeytinyağı uygun yemek ve salatalarla günlük 2 tatlı kaşığı verilebilir.
· Çorbalar ve sebze yemeği mümkünse her öğünde verilmelidir.
· Nohut/kuru fasülye haftada 2 öğün tüketilebilir,
· Bulgur pilavı verilebilir,
· Et/balık/tavuk mümkün olduğunca haşlama/fırında az yağlı olmalıdır, kızartma tercih edilmemelidir.
KABIZLIKTA MÜMKÜN OLDUĞUNCA VERİLMEMESİ GEREKENLER
· Beyaz ekmekten kaçınılmalı, tam buğday ekmeği tercih edilmelidir.
· Her türlü hamurişi; poğaça, börek, simit...
· Her türlü abur cubur; bisküvi, cips, çikolata... (En azından haftada bir, bir şey ile sınırlandırılmalıdır. Mesela pazar günü bir çikolata) ,
· Kola, gazoz, hazır meyve suyu
· Kızartmalar
· Pirinç pilavı, makarna,
DOĞRU TUVALET ALIŞKANLIĞI,
Tuvalet eğitimi en erken 2 yaşta, ideal olarak 2-3 yaş arası başlanmalıdır. Alışma süresinin tamamlanmasının 3-6 ayı bulacağı akılda tutulmalıdır. Her öğün sonrası tuvalete gitme alışkanlığı kazandırılmaya çalışılmalıdır. Çocuğun rahat bir şekilde tuvaletini yapabilmesi için adaptör ve basamak kullanılması gerekir. Tuvalet temiz, sıcak, kuru ve aydınlık olmalıdır,
LAVMAN VE FİTİL,
Gerekli ise 3 günden uzun süre kaka yapmamış çocuğun beklemekten katılaşmış kakasının çıkışını kolaylaştırmak için çocuğun yaşına uygun lavman veya fitil kullanılmalıdır.(bebeklerde gliserin kansuk fitil, küçük çocuklarda libalaks, daha büyük çocuklarda btenema gibi…), Anal irritasyon veya semptomların kronikleşmesi açısından dikkatli olunmalı, doktor önerisi olmadan çok sık kullanılmamalıdır. İnfantil diskezide bebeğin kaka yapmasını öğrenmesini geciktirebileceği için gereksiz kullanmamak gerektiği akılda tutulmalıdır.
KAKA YUMUŞATICI ŞURUPLAR
Bu şuruplara osmotiklaksatifler denir.(duphalac şurup gibi…)
Doktorunuzun önerisi doğrultusunda barsağın düzenli boşaltılması ve kabızlığın tekrarlamaması için uzun süreli kullanılmalı, tedavi kademeli olarak yavaşça azaltılarak kesilmelidir. Bu tedavinin amacı kakanın yumuşatılması ve ağrısız sağlanması ve devam ettirilmesidir.
POPODAKİ ÇATLAĞIN TEDAVİSİ (ANAL FİSSÜR TEDAVİSİ)
Anal fissür, kabızlığın kısır bir döngüye girmesine sebep olur. Anal fissür geliştiğinde çocuk kaka yaparken ağrı duyar. Çocuk ağrı duymamak için kaka yapmayı geciktirir, erteler. Kaka bekledikçe sertleşir. Sertleşen kaka ile kabızlık artar ve anal fissür ilerler.Bu sebeple anal fissur gelişmişse tedavi edilmelidir.
15 gün boyunca günde 3 kez 10-15 dakika ılık su ile oturma banyosu (küvet içinde) yapılır ve oturma banyosu sonrası verilen krem (hamazinc ve anestol gibi) popo deliği çevresine sürülür.
